بسیاری از ظروف سرامیکی فانتزی و خاص، زیبایی و دوام خود را مدیون لعاب هستند. پوششی که در واقع ظاهر سرامیک را درخشان، صاف و دارای جلوه می‌کند. نفوذ آب و مواد مایع به ظروف سرامیکی دارای لعاب نیز سخت است و آن‌ها در برابر خراش و آسیب‌های سطحی نیز مقاومت از خود نشان می‌دهند. اما این پوشش انواع مختلفی دارد که لعاب سفید، یکی از پرکاربردترین آن‌ها است. بنابراین در این مقاله به سوال لعاب سفید چیست پاسخ می‌دهیم و تاثیر آن را بر ظروف سرامیکی به‌همراه تفاوت لعاب ترانس و اوپک بررسی می‌کنیم، همراهمان بمانید.
لعاب چیست؟
لعاب یک لایه پوششی نازک و شیشه‌مانند است که روی سطوح مختلف محصولات سرامیکی قرار می‌گیرد و زیبایی و دوام آن‌ها را افزایش می‌دهد. ماده سازنده لعاب ذرات خشک و جامدی هستند که پس از آسیاب شدن با آب، حالت خمیری رقیق یا دوغابی پیدا می‌کنند. سازندگان ظروف سرامیکی دوغاب لعاب را روی ظروف سرامیکی پخته‌شده قرار می‌دهند تا ظرف به‌همراه لعاب در کوره قرار بگیرد و بپزد. بعد از پخت علاوه‌بر افزایش زیبایی و درخشندگی ظرف، استحکام آن نیز افزایش پیدا می‌کند.
دلایل استفاده از لعاب برای ظروف سرامیکی
قبل از آنکه به پاسخ لعاب سفید چیست بپردازیم، بهتر است بدانید چرا استفاده از این پوشش برای سرامیک‌سازان اهمیت بسیار بالایی دارد. دلایل زیر از جمله مهم‌ترین مواردی است که باید در این رابطه توضیح دهیم.
1. افزایش مقاومت در برابر آب و آلودگی
اگر برای خرید ظروف پذیرایی سرامیکی فانتزی بدون لعاب به بازار رفته باشید، حتما فروشنده توصیه کرده است که آن را نشویید. علاوه‌بر این ممکن است از قرار ندادن مواد غذایی آب‌دار و رنگ‌دار نیز منع شده باشید. به این دلیل که ظروف سرامیکی بدون لعاب متخلل هستند و آب را به‌خود جذب می‌کنند.
بنابراین به‌مرور زمان و بر اثر تماس با مواد غذایی رنگ مواد غذایی را به خود جذب می‌کنند که اثر آن با شستشو نیز از بین نمی‌رود. این اتفاق به‌تدریج باعث بروز واکنش‌های شیمیایی خواهد شد و سلامتی افراد را به‌خطر خواهد انداخت. بنابراین زمانی که پوشش لعاب روی ظروف سرامیکی قرار می‌گیرد، آن‌ها کاملا در برابر آب، مواد غذایی و آلودگی مقاومت پیدا می‌کنند.
2. افزایش استحکام بدنه
همان‌طور که گفتیم، سرامیک بدون لعاب متخلل است و این تخلل، استحکام بدنه آن را کاهش داده است. به‌همین دلیل این ظروف در برابر ضربه و خراش به‌راحتی آسیب می‌بینند. استفاده از لعاب کمک می‌کند تا بدنه این محصولات مقاومت و استحکام بیشتری پیدا کند و به‌راحتی ضربه و خراش نبیند.
3. افزایش زیبایی و درخشندگی
نمی‌توان این حقیقت را انکار کرد که لعاب، روح و درخشندگی را به ظروف سرامیکی هدیه می‌دهد. تولیدکنندگانی که محصولات سرامیکی خود را با لعاب می‌پزند، زیبایی و ماندگاری آن را افزایش می‌دهند.
4. سطح صاف و یکدست بودن محصول نهایی
معمولا ظروف سرامیکی به دلیل تخلل خود سطح صاف و یکدستی ندارند. اما استفاده از لعاب، سطح محصول نهایی را صاف و یکدست می‌کند، بنابراین جذابیت بیشتری نیز خواهد داشت.
انواع لعاب
شاید به دلیل محبوبیت لعاب سفید، درباره آن کنجکاو باشید و بخواهید بدانید لعاب سفید چیست، اما این پوشش انواع دیگری نیز دارد که ویژگی‌های هر کدام متفاوت از دیگری است. در این بخش آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
1. لعاب های قلیایی
از پرمصرف‌ترین لعاب‌ها در هنر سرامیک و سفال، قلیایی‌ها هستند. این دسته همان‌طور که از نامشان پیداست، خاصیت قلیایی دارند و در ساختار آن‌ها 60درصد شیشه قلیایی، 25درصد سیلیس خام و 15درصد بلور یا شیشه خرده وجود دارد.
2. لعاب نمکی
برای تولید ظروفی که پوششی شبیه به پوست پرتقال دارند، از لعاب‌های نمکی استفاده می‌کنند. برای ایجاد این پوشش روی محصولات سرامیکی، آن‌ها را در کوره‌های مخصوص قرار می‌دهند.
3. لعاب رنگین کمانی
لعاب قازمغازی یا رنگین کمانی، نورهای موج بنفش و آبی را منعکس کرده و باقی رنگ‌ها را از خود رد می‌کند. به‌همین دلیل این دسته از ظروف حالت رنگین کمانی به‌خود می‌گیرند.
4. لعاب قلع
پاسخ سوال لعاب سفید چیست، در توضیح این پوشش است. لعاب قلع در واقع همان لعاب سفید مات است که برای اولین بار در ایران باستان برای پوشش ظروف سفالی مورد استفاده قرار گرفت. سرامیک‌سازان معمولا از این نوع پوشش برای محصولات خود استفاده می‌کنند تا رنگ و نقش کارهایشان جلوه و جذابیت بیشتری داشته باشند.
5. لعاب کدر
این نوع لعاب ظاهر درخشانی دارد اما به دلیل ساختارش، نور را از خود عبور نمی‌دهد. همین ویژگی باعث شده است تا ظاهر آن کدر به‌نظر برسد.
6. لعاب شفاف یا درخشان
این پوشش درست نقطه مقابل لعاب کدر است. اگر هنگام خرید ظروف غذاخوری سرامیکی فانتزی می‌خواهید محصولی را انتخاب کنید که نور را به‌خوبی عبور دهد تا نقاشی‌های زیر لعاب بهتر دیده شوند، باید ظروف دارای لعاب شفاف یا درخشان را تهیه کنید.
7. لعاب مات
سرویس غذاخوری
ماگ و تراول ماگ
ملزومات چای
ملزومات چای
تفاوت در نوع سرد شدن سطح لعاب، ذرات کریستالی آن را از نظر نوع، تعداد و اندازه متمایز می‌کند. به‌همین دلیل بعضی لعاب‌ها بر اساس نوع زبری و مات بودنشان، متمایز از نوع شفاف و درخشان می‌شوند و مات خواهند بود.
8. لعاب فریت
فریت‌ها نوعی ماده هستند که ابتدا ذوب شده و سپس به‌طور ناگهانی سرد می‌شوند. شوک حرارتی واردشده به ذرات این لعاب، آن را شیشه‌ای و شفاف می‌کند. فریت‌ها بسته به اکسیدهای رنگ کننده متنوعی که در ترکیباتشان به‌چشم می‌خورد، رنگ‌های متفاوتی پیدا می‌کنند.
9. لعاب سربی
لعاب سربی یکی دیگر از انواع پوشش‌های بدون رنگ و شفاف است. برای ایجاد این پوشش، ظروف سرامیکی را تا دمای 800 درجه سانتی گراد می‌پزند. امکان رنگی کردن این لعاب با اکسید دیگر فلزات وجود دارد. لعاب سربی متشکل از 40درصد اکسید سرب، 40درصد بلور و 20درصد سیلیس خام است.
10. لعاب زرین فام
این نوع لعاب ظاهری درخشان، براق و طلایی به محصولات سرامیکی می‌دهد و به‌همین دلیل به زرین فام شهرت دارد. برای ایجاد این پوشش، ابتدا ظروف را با یک لعاب کدر پوشش می‌دهند و پس از پخت، آن را با یک لایه مخصوص می‌پوشانند و در کوره قرار می‌دهند تا اکسیدهای فلزی آن را احیا کنند و عناصر فلزی در سطحش باقی بمانند.
11. لعاب ترک دار یا ترک نما
حالا که می‌دانید لعاب سفید چیست، بهتر است بدانید یکی از رقبای این لعاب از نظر محبوبیت، پوشش‌های ترک‌دار یا ترک نما است. این پوشش‌ها به دلیل انبساط و انقباط زیاد خود، نمای زیبایی به ظرف می‌دهند.
12. زیر لعاب‌ها
این نوع لعاب‌ها در واقع پوششی هستند تا با برطرف کردن عیوب سطوح سرامیکی، آن‌ها را ترمیم کنند.
تفاوت لعاب ترانس و اوپک
اگر از طرفداران لعاب سفید باشید، حتما با عنوان ترانس و اوپک آشنایی دارید. تفاوت لعاب ترانس و اوپک بسیار واضح است و می‌توان آن‌ها را به‌راحتی از یکدیگر تمایز داد. لعاب اوپک نوعی لعاب سفید بوده که تولید و پخش آن از شهر مشهد است. در شهرهای دیگری مانند لالجین نیز که سرامیک‌سازی در آن‌ها رونق دارد، همین نوع لعاب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نحوه آماده ساختن این دو لعاب، بزرگترین تفاوت آن‌ها است. مثلا لعاب اوپک در صورت ترکیب شدن با آب آماده استفاده است، در حالیکه لعاب ترانس به ترکیبات دیگری به‌جز آب نیاز دارد. به‌طور کلی اوپک یک نوع پوشش کامل است ولی ترانس، نوعی لعاب مکمل به‌شمار می‌آید که معمولا در ترکیب با دیگر لعاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سخن نهایی
پس از خرید ظروف غذاخوری سرامیکی ممکن است نگران باشید که استفاده از آن‌ها و شستنشان، به ساختار این ظروف آسیب بزند و ظاهرشان را خراب کند. اما اگر محصول موردنظر پوشش لعابی خوب و باکیفیتی داشته باشد، جای این نگرانی نیست. در این مقاله به سوال لعاب سفید چیست، پاسخ دادیم و انواع دیگر پوشش‌های ظروف سرامیکی را معرفی کردیم تا برای خرید آن‌ها با توجه به ویژگی‌هایی که دارند، بهتر تصمیم بگیرید.
